Research

Concept
Ons programma over taalwetenschap heeft als hoofdonderwerp de modernisering van de 
Nederlandse taal.
Het doel van het programma is om taalwetenschap onder de interesse te brengen bij het publiek. De volgende quote van de website van de UvA verduidelijkt wat taalwetenschap inhoudt: “Als taalwetenschapper wil je weten hoe taal en spraak functioneren, wat mensen ermee doen en welke invloed taal en spraak hebben op het maatschappelijk leven. Daarom onderzoek je ook de sociale en psychologische factoren die daarbij een rol spelen” (UvA, taalwetenschap).
Bij dit onderwerp gaan we kijken naar verschillende deelonderwerpen, waaronder verengelsing van de taal, internettaal en beeldspraak.
Het programma richt zich op jongeren en is vlot en levendig. We willen een programma maken dat zowel leerzaam als leuk om te kijken is.



Beeldspraak
Maar oude spreekwoorden lijken uit te sterven. Er wordt veel gezegd dat met name de jongeren van tegenwoordig ze nog maar amper gebruiken. Is dit zo of kennen mensen de spreekwoorden nog? 

Spreekwoorden zijn een manier om jezelf uit te drukken. Ze maken het mogelijk om jezelf uit te drukken in beelden als het ware. Iedereen kan vast nog wel een rijtje spreekwoorden opnoemen. "Met de kippen op stok gaan" om er eentje te noemen.





In onze reportage gaan we de straat op om de spreekwoordkennis te testen!
Wij leggen deze mensen de spreekwoorden voor en vragen of zij ze herkennen en of ze weten wat ze betekenen. Voorbeelden van spreekwoorden die wij hier voor zullen gebruiken zijn:

•          Niemand zoekt een ander in den oven, of hij is er zelf in geweest

•          Iedere soldaat heeft een maarschalksstaf in zijn ransel

•          Een vette gans bedruipt zichzelf

•          Ledigheid is des duivels oorkussen

•          Een adder aan zijn borst koesteren

•          Met hoge heren is het kwaad kersen eten

•          Je ergens met een ‘Jantje van Leiden’ van afmaken

Daarnaast brengen we een bezoekje aan de oprichtingen van Paarse Krokodillentranen. Dit is een initiatief dat spreekwoorden weer levendiger probeert te maken. Mensen kunnen nieuwe varianten van oude spreekwoorden insturen. 

Een voorbeeld van zo'n nieuwe variant is: 'Al lijkt je baas je beste vriend, je krijgt nooit zoveel als hij verdient.'


Check hier de video over het initiatief:

 



Meer info over spreekwoorden:
- Spreekwoord
- Uitdrukkingen en spreekwoorden
- Spreekwoord
- Lijst van Nederlandse spreekwoorden
- Paarse Krokodillentranen


Verengelsing
We kennen vast allemaal wel het 'mooie' Engels van Louis van Gaal. Hij is misschien wel de perfecte verbeelding van de angst dat menig Nederlander lijkt te hebben ten opzichte van de Engelse taal. Want verloedert de Nederlandse taal nou eigenlijk, wanneer wij zoveel Engelse woorden overnemen? Voordat we die vraag gaan beantwoorden, bekijk hieronder eerst even een hilarische parodie op Louis van Gaal, gemaakt door het VARA-programma 'Cojones'.

In de Nederlandse taal worden steeds meer Engelse leenwoorden gebruikt. De verengelsing komt regelmatig voor in het nieuws, het gaat dan vooral om verengelsing van veelgebruikte woorden zoals kids in plaats van kinderen. Op televisie zien we het ook regelmatig. Veel reclames zijn bijvoorbeeld tegenwoordig al volledig in het Engels, zelfs al wordt een Nederlands product aangeboden.

Stichting Nederlands laat op hun website zien dat zij zich hier ernstig zorgen over te maken en komen met een uitgebreide argumentatie.

In de Nederlandse taal worden veel Engelse woorden gebruikt: dit wordt het anglicisme genoemd. Naast deze vorm van verengelsing gebruiken we ook veel Engelse woorden op een Nederlandse manier. Deze woorden worden tot een werkwoord vervoegd op de Nederlandse grammatica wijze. Een voorbeeld hiervan is het woord "adapteren" ('to adapt'). Het wordt nu in het Nederlands gebruikt, maar het woord komt oorspronkelijk uit de Engelse taal. In de reportage die wij hebben gemaakt over verengelsing bekijken we de voors- en tegens ervan.

Het anglicisme, ofwel de verengelsing van de Nederlandse taal. Er heerst angst voor de versobering van het Nederlands of zelfs een Engelse overname. In 2013 werd de eerste verkiezing ‘Anglicisme van het jaar’ gehouden, waar Engelse woorden die veelvuldig gebruikt verkozen worden tot jury- en publiekswinnaar. Taalverloedering, “je hoort het steeds meer!”, Nederlandse opleiding die in ‘slecht’ Engels worden gegeven zijn enkele voorbeelden van de weerzin. 

In deze reportage willen wij een evenwichtig beeld schetsen van zowel burgers en wetenschappers wie tegen (Jan Rouwkens), en “voor” (Ad Backus) het anglicisme zijn. Is het fenomeen wel zo onschuldig, komt het echt meer voor dat tien jaar geleden en zijn Engelse woorden of geheel Engelse colleges slecht voor het onderwijs aan de universiteit?

Conclusie van de reportage: het valt eigenlijk wel mee met de hoeveelheid Engelse leenwoorden en verengelsing in het Nederlands. Taal is namelijk geen nul-som. Sociolinguïstiek kan ons helpen bij het bespreken van het fenomeen anglicisme.

In 1999 is de Stichting Nederlands ontstaan vanuit de werkgroep Anglowaan, verwant aan het tijdschrift Onze Taal. De werkgroep Anglowaan bestond uit mensen die zich richtten tegen de vervanging van Nederlandse woorden door Engelse woorden. Het hoofddoel van de stichting is om de devaluatie van het Nederlands (door het Engels) tegen te gaan. De stichting heeft een webiste waarop het laatste 'nieuws' omtrent Nederlands-Engelse taalontwikkeling wordt geplaatst, deze pagina bestaat voornamelijk uit berichten die de verengelsing van het Nederlands afkraken, de opinie van de schrijvers komt zeer duidelijk naar voren in de tekst. Hoofd van het bestuur van de stichting is Jan Roukens. Eind 2014 werd hij geïnterviewd door de website Nu.nl over de verkiezing van het populairste Engelse woord in het Nederlands. In het artikel komt naar voren dat Roukens de vervanging van Nederlandse woorden door Engelse onnodig vindt omdat er gewoon al Nederlandse woorden voor bestaan, het woord anglicisme heeft voor hem een negatieve bijklank. Jan Roukens zou binnen onze reportage goed passen als expert op het gebied van de Nederlandse taal en vervent tegenstander van verengelsing. Hij zou in een interview met heldere argumenten kunnen komen waarom de verengelsing zo slecht is voor onze taal, die wij vervolgens kunnen voorleggen aan Ad Backus, de expert die juist géén tegenstander is van verengelsing.

Meer info over verengelsing:
- De invloed van het Engels
- Verengelsing
- Verengelsing van de Nederlandse taal
- Oorzaken van verengelsing
- Verengelsing: so what?

Internettaal
Op YouTube wordt veel internettaal gesproken in video's. Er worden termen gezegd die buiten het internet wat ongebruikelijk lijken. We hebben een compilatie gemaakt om je hier een beeld van te kunnen geven. Een kortere versie van deze compilatie zit in het programma, maar hier check je de volledige versie! Jongerentaal is alleen tegenwoordig meer zichtbaar door het internet.

Marc van Oostendorp (1967) is senior-onderzoeker op het Meertens Instituut en hoogleraar aan de Universiteit Leiden. Daarnaast heeft Van Oostendorp diverse boeken en artikelen over taal geschreven, onder andere voor NRC Handelsblad en Onze taal. Ook verzorgt hij een bijna dagelijkse column in het elektronisch tijdschrift voor neerlandistiek en geeft hij de gratis nieuwsbrief Taalpost uit.

Van Oostendorp zegt zelf over zijn fascinatie voor taal dat dit gebaseerd is op het feit dat alle taal voor alle mensen natuurlijk is, maar tegelijkertijd ook bedacht is en dus kunstmatig.

In zijn artikel ‘Veranderen nieuwe media de taal?’ schrijft hij dat we social media geheel niet als bedreiging moeten zien op de Nederlandse taal. Hij zegt bijvoorbeeld dat op Twitter vaak helemaal geen afkortingen worden gebruikt en jongeren juist letten op hun taalgebruik, omdat het een openbaar platform is. Bovendien hebben jongeren zich altijd al onderscheiden van andere bevolkingsgroepen in het taalgebruik. Bij Twitter valt op dat men woorden niet verkort, maar juist langer maakt om meer nadruk te leggen op het woord. Anders dan bij Twitter maken sms’ers woorden juist vaak aan elkaar vast. Een verklaring hiervoor is dat sms’jes worden verstuurd naar mensen die je kent, het is gericht aan een specifiek persoon. Twitter is meer openbaar. Hoewel veel mensen bang zijn dat internettaal voor verloedering van de Nederlandse taal zorgt, heeft onderzoek aangetoond dat  er geen enkel verband is tussen de mate waarin een leerling gebruik maakt van nieuwe media en de cijfers die dezelfde leerling haalt voor taaltoetsen op school.

We vragen hem in de reportage wat internettaal is en of hij denkt dat social media en de internettaal die zich op de online platformen ontwikkelt, invloed hebben op de Nederlandse taal.

Wilbert Spooren, hoogleraar Taal en Communicatie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, liet in een onderzoek onder middelbare scholieren zien dat er geen enkel verband is tussen de mate waarin een leerling gebruikmaakt van nieuwe media (chat, sms en mail), en de cijfers die dezelfde leerling haalt voor taaltoetsen op school. Overigens blijkt uit datzelfde onderzoek dat vooral leraren en leerlingen redelijk optimistisch zijn over de invloed van het gebruik van nieuwe media op hun schrijf- en algehele taalvaardigheid. Ouders zijn wat minder optimistisch, maar toch ook niet zo pessimistisch als sommige journalisten en publieke figuren.


Meer info over internettaal:
- Veranderen nieuwe media de taal?
- Redenen waarom de taal niet door sociale media wordt aangetast
- Taalcanon
- Taalvoutjes
- Onze Taal
- Taalhelden
- Wereld van het Nederlands